وبلاگ تکی

اگر در رشته معماری فعالیت داشته باشید یا از علاقمندان معماری باشید حتما درباره مستطیل طلایی یا نسبت طلایی شنیده‌اید. اما اگر اطلاعاتی در این‌باره ندارید در این مطلب از استودیو معماری فرحو ما را همراهی کنید. نسبت طلایی یکی از مباحث مهم و جذاب است که در طراحی وجود دارد و اگر معماران از این نسبت در آثار خود استفاده کنند آثار زیبا و بی نظیری خلق خواهد شد. بسیاری از باستان شناسان و متخصصین این حوزه بر این باور هستند که پیشینه استفاده از نسبت طلایی به زمان‌های دور و در حدود 4000 سال پیش باز می‌گردد. اما مطالعات نشان می‌دهد که اهرامی در مصر وجود دارند که قبل از میلاد مسیح و بر اساس این نسبت ساخته شده‌اند. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا درباره مستطیل طلایی در طراحی با شما بیشتر صحبت کنیم.

مستطیل طلایی یا نسبت طلایی چیست؟

نسبت طلایی نسبتی است که در هنر و ریاضیات کاربرد دارد. نسبت طلایی بدین معناست که اگر چیزی از دو بخش که یکی بزرگ‌تر است و دیگری کوچک‌تر تشکیل شده باشد، باید نسبت بخش بزرگ‌تر به بخش کوچک‌تر با نسبت کل به بخش بزرگ‌تر برابری کند. اگر فرض را بر این بگیریم که بخش بزرگ‌تر a و بخش کوچک تر b باشد، نسبت زیر باید بین این دو برقرار باشد. حال اگر چنین نسبتی در نهایت برقرار گردید، پاسخ این نسبت عددی معادل ۱.۶۱۸ خواهد بود و این تعریف نسبت طلایی است.

اگر در این نسبت ریز شویم، این نسبت طلایی ذهن انسان را شیفته می‌کند. اگری سری فیبوناچی را در نظر داشته باشید، از عدد هفتم اعداد با نسبت تقریبی ۱:۱.۶۱۸ رشد می‌نمایند. اگر به تابلوی مونالیزا دقت کنید، خواهید دید که در این تابلو این نسبت کاملا رعایت شده است و دلیل معروف شدن این تابلو نیز همین موضوع است. این نسبت فقط ساخته ذهن انسان نیست بلکه زیبایی‌های طبیعت نیز بر اساس همین نسبت ساخته شده‌اند. در ادامه مواردی را اشاره می‌کنیم که در طبیعت موجود هستند و از نسبت طلایی در آنها استفاده شده است.

“حتی اگر طرحی آماده از آنچه می خواهید ندارید – ما به شما کمک خواهیم کرد تا به نتیجه ای که آرزو داشتید برسید.”
علی درویشی

نسبت طلایی در طبیعت

عدد ۱.۶۱۸ در طبیعت نام دیگری دارد که به آن عدد فی گفته می‌شود. در حال حاضر موارد زیادی در جهان هستی وجود دارد که در آنها از نسبت طلایی استفاده شده است. مورد جالب دیگری که وجود دارد این است که این نسبت در آناتومی بدن انسان هم وجود دارد. در ادامه به مواردی اشاره می کنیم که این نسبت در آنها استفاده شده است:

آناتومی بدن انسان

اگر به بدن انسان توجه کنید مشاهده می‌کنید که نسبت طلایی در اعضای بدن انسان هم موجود است. حتی اگر به مولکول‌های DNA توجه کنید این نسبت را مشاهده خواهید کرد. یکی از اعضای بدن که این نسبت به خوبی در آن قابل مشاهده است، گوش انسان است.

میوه‌ها و سبزیجات

آیا تا به حال به آفتابگردان نگاه کرده‌اید؟ تخم‌های گل آفتاگردان با مارپیچ‌های بسیاری در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. اگر به این مارپیچ‌ها دقت کنید، نسبتی که در آنها به کار رفته است را خواهید دید که عدد فی است. جالب است بدانید این نسبت در آناناس و گل کلم نیز موجود است. حتی اگر به میوه درخت کاج دقت کنید نیز می‌بینید که این نسبت به خوبی رعایت شده است.

گل و شاخه‌های درختان

اگر به مسیر رشد درختان توجه کنید خیلی آسان به دنباله فیبوناچی خواهید رسید. اگر به گلبرگ‌های گل رز دقت کنید مشاهده می‌کنید که در اغلب موارد تعداد گلبرگ‌ها مساوی یکی از اعدادی است که در دنباله فیبوناچی قرار دارد.

نسبت طلایی در طراحی و معماری؛ مستطیل طلایی در طراحی

در طول تاریخ، بسیاری از هنرمندان، طراحان و مهندسین از نسبت جذاب فیبوناچی استفاده کرده‌اند و از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند. حال شاید شما نیز علاقه داشته باشید درباره این نسبت اطلاعات بیشتر کسب کنید و از آن در طراحی‌های خودتان استفاده کنید، اما ندانید چطور. در ادامه به مطالبی اشاره می‌کنیم که به شما کمک خواهند کرد از این نسبت در طراحی‌های خودتان استفاده کنید.

طرح بندی: ابعاد آثار خود را با نسبت طلایی تنظیم کنید

ممکن است وقتی قصد دارید طراحی خود را آغاز کنید اولین سوالی که فکرتان را درگیر کند این باشد که ابعاد طرح را چگونه تنظیم کنم تا با نسبت طلایی تطبیق داشته باشد. پاسخ این است که همه ابعاد مد نظر خود را بر اساس ۱:۱.۶۱۸ تنظیم کنید تا در نهایت طرح شما زیبا و مورد قبول واقع گردد. به طور مثال زمانی که می‌خواهید یک مستطیل طراحی کنید که طول آن ۹۶۰ پیکسل است، عدد ۹۶۰ را بر عدد ۱.۶۱۸ تقسیم کنید پاسخ عدد ۵۹۴ پیکسل خواهد شد. باید طول مستطیل خود را ۹۶۰ و عرض آن را ۵۹۴ پیکسل در نظر بگیرید تا از قاعده نسبت طلایی پیروی کند.

هر زمان که قصد دارید طرحی را آغاز کنید از همان ابتدای طراحی خود، صفحه را به دو مستطیل که از نسبت طلایی پیروی می‌کنند تقسیم کنید. حال این کار چه کمکی به شما می‌کند؟ این کار به شما کمک می‌کند که طرح شما تا پایان بر اساس همین نسبت پیش برود. این کار دقیقا در طراحی داخلی نیز صدق می‌کند. هر زمان قصد دارید یک طراحی داخلی انجام دهید از این نسبت که در معماری به مستطیل طلایی نیز معروف است استفاده کنید. حال از معماری اگر فاصله بگیریم یک مثال جذاب برای استفاده از مستطیل طلایی وب سایت نشنال جیوگرافیک است که طراحی‌اش از همان ابتدا بر اساس نسبت طلایی بوده است و به همین دلیل در نگاه همه زیبایی خاصی دارد و یک الگو در زمینه طراحی سایت محسوب می‌شود.

فضاسازی؛ در زمان طراحی از نمودار نسبت طلایی استفاده کنید

فضاسازی یکی از کارهای مهمی است که نقشی تاثیرگذار و مهم در موفقیت یا عدم موفقیت یک طراحی دارد. اگر شما بتوانید فضاسازی درستی را در طراحی‌های خود داشته باشید به راحتی می‌توانید به موفقیت برسید. اگر بخواهید طراحی‌های خود را با فضاسازی المان‌ها و عناصر آغاز نمایید، کار خیلی دشوار می‌شود و شاید شما نتوانید کار را آنچنان که باید و شاید پیش ببرید اما اگر بتوانید از همان آغاز کار از نسبت طلایی استفاده کنید، قطعا فضاسازی برای عناصر، زمان کمتری می‌گیرد چرا که زمانی که نمودار را رسم کنید دیگر می‌دانید که چه چیز را در کجا قرار دهید و عناصر را چگونه در طرح خود توزیع و تقسیم کنید تا در نهایت خروجی کار شما یک طرح زیبا از آب در بیاید. به طور مثال بسیاری از برند ها در زمان طراحی لوگو، اپلیکیشن یا سایت خود از این فضاسازی‌ها استفاده می‌کنند.

محتوا؛ جهت تولید محتوا از مارپیچ طلایی استفاده کنید

مارپیچ طلایی از بهترین ابزارهایی است که به ما کمک می‌کند در هنگام تولید محتوا خصوصا محتوای بصری کدام عناصر را کجا قرار دهیم. چشم مخاطب عادت دارد که عموما به مرکز طرح جذب شود و به همین خاطر باید سعی گردد که همیشه جزئیات و نکات اصلی و مهم در مرکز مارپیچ طلایی قرار گیرد.

اگر قصد دارید طراحی شما برای مخاطب جذاب باشد و مورد پسند واقع شود همیشه تلاش کنید که نکاتی که مد نظر دارید را در مرکز مارپیچ طلایی قرار دهید. به طور مثال اگر به سایت نشنال جیوگرافیک سر بزنید، مارپیچ طلایی را به راحتی در این سایت مشاهده می‌کنید. مورد جذابی که در مورد این سایت وجود دارد این است که نکات مهم و جذاب درون مارپیچ طلایی قرار گرفته است و نکاتی که کمتر اهمیت دارد خارج از مارپیچ طلایی قرار دارد.

تاکید بر نکات مهم با نسبت طلایی

یکی از خصوصیات مهم مرتبط با نسبت طلایی این است که بتوانیم نکاتی را که از نظرمان خیلی مهم است و اهمیت بالاتری دارد، در معرض دید و توجه مخاطب قرار گیرد. داشتن این هنر به هر فرد طراح کمک می‌کند تا نسبت به دیگران منحصر‌به‌فرد شود و حرفی برای گفتن داشته باشد.

حلقه های طلایی را جدی بگیرید

در صورتی که تمایل دارید در هر تصویر از مربع و مستطیل استفاده کنید، حتما حلقه‌های طلایی را فراموش نکنید. در تصویر زیر حلقه‌های طلایی را می‌بینید چرا که در طراحی شما اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند.

البته توجه داشته باشید که استفاده از نسبت طلایی حد و اندازه دارد و نباید در این مورد افراط یا وسواس به خرج داد چرا که ارزش استفاده از آن در صورت زیاده روی از بین می‌رود.

استفاده از نسبت طلایی در آثار تاریخی

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره گردید، نسبت طلایی یکی از قدیمی‌ترین نکاتی است که در طی زمان در طراحی‌های افراد شاخص استفاده میشده است. در ادامه این مطلب قصد داریم چند مورد از آثار تاریخی شاخصی که نسبت طلایی در آنها استفاده شده است را برای شما بازگو کنیم:

معبد پارتنون

این بنای تاریخی مربوط به زمان یونان باستان است و ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده است. این بنا یک محل نیایش معروف است که امروزه یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری یونان است. نکته مهمی که در مورد معماری این بنا وجود دارد این است که در معماری این بنا نسبت طلایی رعایت شده است. معماران این معبد ارتباطات هنرمندانه‌ای بین ارتفاع و طول و عرض این معبد ایجاد کرده‌اند که روز به روز بیشتر حیرت همگان را بر می‌انگیزد.

میدان نقش جهان اصفهان

جیسون الیوت که یکی از نویسندگان مهم و برجسته در تاریخ است اعتقاد دارد برای ساخت میدان نقش جهان و مسجد معروف شیخ لطف الله از نسبت طلایی استفاده شده است.

بیستون کرمانشاه

این اثر تاریخی که علاقمندان فراوانی دارد و بسیاری از سراسر جهان برای بازدید از آن به کرمانشاه می‌آیند کاربردی هنرمندانه از نسبت طلایی است و دلیل این میزان استقبال، راز نهفته در این نسبت است.